Voortplanting
Geslachtsherkenning
Als een kalfje geboren is kijk je bijna meteen of het een vaarsje is of een stiertje. Je kunt het verschil wel zien. Een vaars kalfje heeft 4 spenen. Die zijn nog wel heel klein maar ze heeft ze al wel. Het kunnen er ook meer of zelfs minder zijn. Een stiertje heeft meestal ook wel 2 spenen, maar meer niet. een stier heeft al kleine ballen en je kunt zien dat hij een penis heeft. Soms kun je het ook wel een beetje aan de bouw van een kalfje zien, maar daar moet je niet vanuit gaan. Meestal hebben de stiertjes een forser hoofdje dan een vaars kalfje. Manier van voortplanting Je hebt verschillende manieren van voortplanting. De eerste is het normaal dekken van een koe. Je zet een stier en een koe bij elkaar. Of meerdere koeien. Dan bevrucht de stier de koeien door bovenop de koeien te springen. De tweede manier is KI. KI is kunstmatige inseminatie. Dat betekent dat je de stier de koe niet zelf laat dekken, maar dat je het sperma zelf in de koe brengt. De sperma kun je dan kopen. Het is niet zo dat je dat meteen zelf kunt doen. De meeste boeren van tegenwoordig kunnen het wel zelf, maar als je het nog nooit hebt gedaan dan zal het waarschijnlijk ook niet gaan lukken. De derde manier van voortplanting is embryo implantatie. Dat betekent dat als je een goede koe hebt die niet drachtig wil worden. Dan kun je die een superovulatie geven. Daarbij komen 10 eicellen vrij die je dan kunt insemineren. Daarnaar worden de embryo’s uit de koe gehaald en in een andere koe genesteld zodat het embryo daar verder kan groeien. De bronstcyclus Een koe heeft een cyclus van ongeveer 21 dagen. Op dag 0 is de koe in oestrus. Dan treden de tochtigheidssymptomen op. Dat betekent dat een koe dan tochtig is. de tocht duurt ongeveer 18 uur. Je kunt in de afbeelding hiernaast zien wanneer de tocht is van een koe. Dat is waar de rode piek zit. Dat is ongeveer 6 uur na de begin van de tocht. Op dag 1 vindt de ovulatie plaats. Ongeveer 12 uur na het begin van de tocht. De eicel is ongeveer 4 tot 6 uur na de ovulatie nog goed te bevruchten. Op de eerste rij plaatjes zie je de situatie op de eierstok. Op de afbeelding hiernaast zie je het overzicht van de hormoonhuishouding van een koe. Op dag 21 (1e plaatje) zie je de tochtigheid van de koe. Dag 1 (2e plaatje) zie je dat de follikel barst onder invloed van het luteïniserend hormoon en de eicel komt vrij. Dag 2 – 4 (3e plaatje) zie je het gele lichaam groter wordt en vormt steeds meer het drachtigheidshormoon progesteron. Dag 5 – 10 (4e plaatje) zie je dat het gele lichaam groeit tot maximale omvang. Ook zie je het begin van de rijping van de follikels eerste groeigolf. Dag 11 (5e plaatje) zie je een follikel van eerste groeigolf. Die is zeer groot. Soms laat de koe zwakke tochtigheidsverschijnselen zien. Dag 12 – 17 (6e plaatje) zie je het ontstaan van de tweede groeigolf. Dag 17 (7e plaatje) zie je prostaglandine uit de baarmoeder gaan naar de eierstok, waardoor het gele lichaam weg gaat. Dag 18 – 20 (8e plaatje) zie je een verkleining van het gele lichaam. Groei van follikel en daarom vorming van het tochtigheidshormoon oestrogeen. Dag 21 (9e plaatje) zie je een follikel met eicel en een kleine gele lichaam. De dracht Na de bevruchting van de koe heeft de koe een draagtijd van 9 maanden. Soms is dat langer en soms is dat korter. Je kunt nooit precies zeggen wanneer een kalfje geboren wordt. Na twee maanden is de vrucht al helemaal compleet. Dan is het kleine kalfje 8 centimeter. Na 5 maanden begint het kalfje te bewegen, hij weegt dan ongeveer 2 kilogram en is 35 centimeter. Na 7 maanden is het kalfje betreft zijn lichaamsverhoudingen af. Hij weegt dan ongeveer 35 kilogram en is 65 centimeter. Dan hoeft het kalfje als het ware alleen nog maar te groeien. Ook gaat hij dan haar en zijn ondertanden krijgen. Als het kalfje geboren wordt weegt het kalfje ongeveer tussen de 30 en 50 kilogram en is het kalfje 80 centimeter. Drachtige melkkoeien worden gewoon doorgemolken, tot ongeveer zo’n 6 weken voor het afkalven. Dan wordt de koe niet meer gemolken. De koe wordt dan drooggezet. Dat betekent dat de koe met zwangerschapsverlof gaat. Dan kan de koe goed op kracht komen voor de bevalling. Als je een koe droogzet veranderd de hormoonhuishouding van de koe. Dan moet je het gedrag, de conditie en de gezondheid van de koe goed in de gaten houden. Ook worden voordat de koe wordt drooggezet de klauwen bekapt. Zodat de koe goed kan bevallen en geen last heeft van haar klauwen. De voedselopname daalt tijdens de droogstand, omdat het kalf steeds meer ruimte in beslag gaat nemen in de baarmoeder. Aan het eind van de dracht heeft de koe veel rust nodig. Je kunt goed zien dat het kalf aan de rechterkant van de buik ligt. Dat komt omdat aan de linkerkant de pens ligt. Dit heet ook wel de appel-peerbuik. Hiernaast zie je een foto van een drachtige koe waar je links de appel ziet. Dus waar de pens ligt. Aan de rechterkant zie je de peer. Daar ligt dus het kalfje. De koe zal steeds meer gaan liggen en gaan rusten. De uier van de koe wordt in de laatste paar weken van de dracht steeds voller. Dan gaat de uier opuieren. De uier zit goed vol en staat helemaal strak. Ook verslappen de bekkenbanden die over de rug naar de staart lopen om het kalf vrije doorgang te geven. Die verslapping kun je goed voelen. Links en rechts van de staart zitten gaten en die worden dan steeds zachter. Je kunt aan een paar tekenen zien dat een koe snel zal gaan bevallen. Een koe zal dan heel weinig eten. Vaak worden ze dan ook gestrest. Sommige koeien laten zelfs al wat druppels biest lopen. Biest is de eerste melk van de moeder. Als de temperatuur van de koe met 0,5 tot 1 graden Celsius daalt, is ook dat een teken dat het kalf snel geboren zal worden. De drachtigheidscontrole kan je op verschillende manieren doen. Het CRV is een internationale organisatie voor rundveeverbetering. Daar staan ook alle koeien geregistreerd en alles wordt bijgehouden over de koeien. Als een koe geïnsemineerd is kun je na 35 dagen een melkonderzoek doen. Bij het CRV moet je ook aangeven wanneer je welke koe insemineert. De meeste bedrijven doen elke 6 weken een melkonderzoek. Dan kun je op de computer kijken welke koeien er minimaal 35 dagen geïnsemineerd zijn. Van deze koeien neem je een melkmonster af. Als het hormoon progesteron in de melk zit is de koe drachtig en als dat hormoon er niet in zit dan is de koe niet drachtig. De tweede manier is dat de koe laat scannen door een dierenarts. Een dierenarts kan een koe scannen of voelen vanaf de 42 dagen. Je kunt dat ook zelf voelen, maar dan pas vanaf de 50 dagen. Als je dat nog nooit hebt gedaan heb je daar de eerste paar keren wel hulp van een dierenarts bij nodig. Dat heet rectaal onderzoeken. Geboorteproces en zorg Ongeveer 80% van de kalfjes worden zelf geboren zonder problemen. Bij ongeveer 20% moet je ingrijpen tijdens de geboorte. Hieronder kun je instappen zien hoe een kalfje geboren wordt. Als een koe begint met bevallen komt eerst de waterblaas. Die breekt dan en dan komen de klauwtjes van het kalfje. Dit is echt het beginstadia. De koe zal dan nog niet veel ontsluiting hebben dus je kan ook niks doen. Het beste voor de koe is dat de koe een beetje gaat rondlopen, zodat ze ontsluiting krijgt. Dit kan nog wel zo’n 2 uur duren voordat ze volledige ontsluiting heeft. Op een gegeven moment kun je gaan voelen of de koe volledige ontsluiting heeft. Als dat nog niet zo is kun je de koe een handje gaan helpen door de vagina van de koe de masseren met glijmiddel. Als je dan voelt dat ze volledige ontsluiting heeft doe je touwtjes om de beentjes van het kalfje door de koe een handje te helpen. Na de klauwtjes komt het hoofdje van het kalfje. Elke keer als de koe een wee heeft help je de koe door aan de beentjes van het kalfje te trekken. Zodat de geboorte wat sneller gaat. Bij een natuurlijke geboorte als de koe dan perst dan komt het kalfje eruit en gaat weer een stukje terug erin. Door de koe mee te helpen voorkom je dit. Als eenmaal het hoofdje eruit is gaat de rest best gemakkelijk. Het hoofdje is het grootst. Daarnaar komen de schouders van het kalfje. Als het kalfje dan geboren is moet je het kalfje goed gaan leggen zodat het kalfje makkelijker kan gaan staan. Dat doe je om zijn voorbenen onder zijn lichaam te leggen en zijn achterbenen naar één kant te leggen. De nazorg voor de moeder is dat je haar zo veel mogelijk lauw water laat drinken. De meeste koeien drinken wel 30 liter water achter elkaar. Dat is voor de ruimte in haar lichaam weer op te vullen want het is nu wel in een keer leeg. Ook is ze heel moe van de bevalling en heeft ze gewoon dorst. Je kunt in het water eventueel energie drank doen of cola, daar zitten veel suikers in en geef je de koe weer energie. Ook is het nodig dat de moeder binnen een uurtje gemolken wordt. Als ze uitgerust is moet ze ook uit haar eigen gaan eten. Eerst moet je zorgen dat de ademhaling van het kalfje op gang komt. Als dat niet uit zich eigen gebeurt moet een emmer koud water over zijn hoofdje gieten. Dan krijgt hij een schrikreactie en gaat hij ademen. Dan moet je het kalfje eerst een beetje droogwrijven met stro. Dat is goed voor de doorbloeding van het bloed van het kalfje. Daarnaar ga je kijken of het kalfje een stiertje is of een vaarsje. Dat kun je zien aan het aantal spenen. Als het vier spenen zijn is het een vaars kalfje. Bij een stier voel je al een beetje de ballen. Daarnaar ga je de navel van het kalfje ontsmetten. Dat doe je met jodium. Je zorgt dat je rondom de navel jodium doet. Meestal zie je wel als de moeder uitgerust is dat ze het kalfje af gaat likken. Dit is nog beter voor de doorbloeding van het bloed van het kalfje. Ook is dit goed voor de moeder. Als ze dat gaat doen gaan ze meestal staan en dat is goed voor de koe inwendig. Alles gaat dan weer terug op zijn plaats en er kunnen geen infecties komen. Ook moet je ervoor zorgen dat het kalfje binnen twee uur biest heeft gedronken bij de moeder. Als hij dat niet heeft gedaan ga je de moeder melken en geef je hem biest met de fles. In biest zitten de meeste voedingsstoffen dus dat is wel belangrijk dat je dat doet. Als laatste ga je het kalfje registeren op de computer. Daarin geef je aan hoe de bevalling is verlopen. Wat het geslacht is van het kalfje en welk oornummer hij krijgt. Opfok Als een kalfje geboren is moet je eerst kijken of het een stiertje is of een vaars kalfje is. Een kalfje blijft ongeveer een halve dag bij zijn moeder. Daarnaar gaan ze naar de eenlinghutjes. Daar krijgen ze de eerste 2 dagen biest van hun moeder. Na die twee dagen krijgen stiertjes koemelk en vaarsjes krijgen dan kunstmelk. Stiertjes worden als ze 2 weken oud zijn verkocht aan een handelaar. Omdat je niet veel stieren kunt houden op je bedrijf. Vaarsjes blijven tot hun 2 weken in een eenlinghutje. Vanaf dat ze 2 weken oud zijn gaan ze naar een groep toe van ongeveer 10 kalfjes. Dan liggen ze in een stro hok. In die groep wordt de hoeveelheid kunstmelk die de kalfjes krijgen afgebouwd. Daar krijgen ze al wat vast voer. Daarnaar gaan ze weer een groep verder van ook ongeveer 10 kalfjes. Daar krijgen ze helemaal geen kunstmelk meer. Daar krijgen ze alleen nog maar vast voer. Hier liggen ze ook nog steeds in het stro. Daarnaar gaat het jongvee tot hun 2 jaar in de opfok. Dan lopen ze op roosters en hebben ze ligbedden. Dit gaat ook weer in groepen van ongeveer 10 kalveren. Dit is omdat de ligbedden moeten worden afgesteld op de grootte van het kalf. Om de kalfjes te socialiseren geef je een kalfje de eerste paar dagen individuele aandacht. Na 2 weken gaat het kalfje in een klein groepje zodat de kalfjes met elkaar kunnen socialiseren. Dan gaan ze in steeds grotere groepen, zodat ze goed aan elkaar kunnen wennen. Een stiertje wordt 9 van de 10 keer verkocht aan een handelaar. Soms wil je nog wel een stier houden die afkomstig van goede ouders. Zodat je zelf ook een fokstier hebt. Maar dat doet niet iedereen, omdat sommige mensen geen stier willen houden. Soms is het zo dat je een vaarsje ook wilt verkopen. Dat doe je dan omdat je al weet dat hij vaarsje later bijvoorbeeld niet vruchtbaar is en dat kun je niet gebruiken. Een stiertje of een vaarsje dat je verkoopt brengt geld op. Voor een zwartbont stiertje krijg je ongeveer €100. Voor een zwartbont vaarsje krijg je €30. Soms heb je een melk koe waarmee je niet meer verder wilt fokken. Dan zet je er een Belgische blauwe stier op. Dan komt er als je geluk hebt ook een Belgische blauwe kalf uit. Die brengen meer op. Die doe je eigenlijk altijd meteen weg. Voor een Belgische blauwe stier krijg je €340 - €350 en voor een Belgische blauwe vaars krijg je €220 - €240. |
Deze foto's zijn allemaal door Sylvana gemaakt.
|